Portugalia była krajem utrzymującym bliskie kontakty z Anglią i rugby pojawiło się tam ponad 100 lat temu. Już w 1926 powstał tamtejszy związek. Po drugiej wojnie światowej reprezentacja Portugalii przystąpiła do rozgrywek kontynentalnych - została członkiem FIRA (wówczas inicjatywy francuskiej, bez udziału Brytyjczyków), a w 1954 wystąpiła w drugiej edycji organizowanego przez tę instytucję Pucharu Europy (odpadła w pierwszym meczu przeciwko Hiszpanii, nie zdobywszy ani jednego punktu). Najlepszy okres w historii portugalskiego rugby to chyba pierwsze lata XXI w.: najpierw w 2004 zwyciężyła w Europejskim Pucharze Narodów (9 zwycięstw w 10 meczach, wyprzedziła Rumunię dzięki jednopunktowemu zwycięstwu nad Rosją w ostatniej kolejce), a w 2007 po zwycięskim repasażu z Urugwajem wystąpiła w Pucharze Świata (wróciła bez zwycięstwa, a Nowozelandczykom pozwoliła zaliczyć aż 108 punktów, sama jednak zdobyła w tym meczu przyłożenie). Ostatni raz na podium Europejskiego Pucharu Narodów stanęła w 2011, w 2016 spadła poziom niżej. Teraz po kilku latach prób powróciła do REC i radziła sobie bardzo dobrze - zakładając, że sezon zostanie dokończony, wciąż ma szansę zachować drugie miejsce, które obecnie zajmuje, a zdecydować o tym ma mecz z Hiszpanią.
Liga portugalska istnieje już od 1958. Przez 61 sezonów po tytuł mistrza kraju sięgało tylko osiem drużyn (najwięcej, 20-krotnie, CDUL z Lizbony, niegdyś drużyna uniwersytecka) i wszystkie grały w tym sezonie na najwyższym poziomie ligowym. Sześć z tych ośmiu drużyn pochodzi z Lizbony, siódma z Cascais położonej niedaleko stolicy i tylko jedna z Coimbry - a zatem tylko cztery tytuły mistrzowskie ominęły zespoły znad ujścia Tagu.
Tegoroczne rozgrywki przerwane zostały w trakcie drugiej z trzech zaplanowanych faz. Brało w nich udział 12 drużyn (8 z Lizbony i okolic, 2 z Coimbry i okolic, 2 z północy, w tym jedna z Porto). Powrócono do systemu obowiązującego przed dwoma laty, bo w ubiegłym sezonie na najwyższym poziomie grało tylko osiem klubów. Jesienią zespoły zaczęły rozgrywki podzielone na trzy grupy po cztery zespoły, systemem każdy z każdym mecz i rewanż. Dwie najlepsze drużyny z każdej grupy trafiły w drugiej fazie do sześciozespołowej grupy walczącej o mistrzostwo (wszystkie pochodzą ze stołecznej aglomeracji), a dwie słabsze do grupy broniącej się przed spadkiem. Także i tu drużyny grały każdy z każdym, mecz i rewanż. Epidemia zastałą Portugalczyków krótko po półmetku tego etapu. Po sześciu spotkaniach grupy mistrzowskiej zdecydowanym liderem był ubiegłoroczny wicemistrz, Belenenses z Lizbony. Obrońca tytułu, także stołeczna drużyna AEIS Agronomia, był czwarty. Do rozegrania pozostawało dokończenie drugiej fazy i play-off z finałem. Zagrane nie zostaną, a decyzję ogłoszono tydzień temu.
W 2008 planowano stworzenie profesjonalnej ligi „superiberyjskiej” z udziałem drużyn z Hiszpanii, Portugalii i Gibraltaru, opartej na modelu franszyz regionalnych. Jednak liga zagrała tylko jeden sezon i tylko z drużynami hiszpańskimi. Rozgrywane są natomiast od 1965 (choć z przerwami, z których najdłuższa trwała 12 lat) spotkania o Puchar Iberyjski. Początkowo brali w nich udział mistrzowie i wicemistrzowie Portugalii i Hiszpanii, jednak przez zdecydowaną większość czasu są to pojedyncze mecze pomiędzy mistrzami tych krajów. Z czterdziestu edycji kluby portugalskie wygrały 16. W ostatniej, w grudniu ubiegłego roku, AEIS Agronomia jednym punktem przegrała u siebie z hiszpańskim VRAC z Valladolid.
W drugiej lidze grało w tym sezonie 10 drużyn. Tu były tylko dwie drużyny z aglomeracji Lizbony (plus dwie ze stosunkowo niedalekich miejscowości). To jednak stołeczna drużyna przewodziła tabeli w chwili przerwania rozgrywek, RC São Miguel. Na ostatnim, trzecim poziomie drużyny podzielone są na trzy grupy regionalne (dwie z nich, oznaczone jako południowe, składają się niemal wyłącznie z drużyn z Lizbony i okolic, tylko jedna pochodzi z południowego krańca kraju, z Loulé). W tym sezonie na tym poziomie występowało 11 drużyn. W drugiej fazie sześć spośród nich grało o awans na poziom drugi, a zdecydowanym liderem w chwili przerwania rozgrywek był CR Setúbal (oczywiście, spod Lizbony).
Mamy oczywiście rozgrywki pucharowe, rozgrywane bez przerw także od 1958. Tu rekordzistami w liczbie tytułów są AEIS Agronomia i Benfica, obie z Lizbony. Aktualnym obrońcą pucharu jest inna stołeczna ekipa, Belenenses. W tym roku rozgrywki zatrzymały się przed ćwierćfinałami. Od 33 lat rozgrywany jest też mecz o superpuchar między mistrzem kraju a zdobywcą pucharu. Tu najwięcej tytułów na koncie ma stołeczne Direito, a w ubiegłym roku zdobywca pucharu wygrał z mistrzem aż 46:3.
Z kobiecymi piętnastkami w Portugalii jest nietypowo. Ich reprezentacja jest notowana w rankingu WR na osiemnastym miejscu, ale jedyny mecz międzynarodowy, jaki zagrała, to przegrana z Niemcami 0:50 w 1995. Kuriozalny przypadek, pokazujący absolutną niedoskonałość oficjalnego rankingu. Liga piętnastkowa istniała od 2000 do 2013, najwięcej tytułów (po pięć) zdobyły Agrária z Coimbry i Benfica z Lizbony. Parę lat temu uruchomili zdaje się ligę dziesiątek (w 2019 wygrała Benfica), a w tym trzynastek - ale dane na stronie federacji wskazują, że ostatnie mecze rozegrali w grudniu, a potem, jeszcze przede epidemią, spotkania są już bez wyników… Ponoć jednak ich kobieca reprezentacja szykuje się do kolejnych występów.
Grzegorz Bednarczyk
Więcej informacji o rugby w kraju i na świecie przeczytasz na moim blogu „W szponach rugby” [kliknij]
