Przedstawiam informacje o rugby w Stalagu XX B Marienburgu czyli Malborku, aneks do newsa „Rugby w obozach jenieckich w Polsce” opublikowanego 07.01.2024 [kliknij]. W poprzednim materiale został pominięty ponieważ nie był zlokalizowany na ziemiach Polskich, Marienburg od I rozbioru w 1772 roku, aż do 1945 roku był w granicach Prus Zachodnich, a następnie Rejencji Zachodniopruskiej.
Stalagu XX B powstał między 16, a 20 grudnia 1939 roku w miejscowości Recklinghausen w Westfalii w zachodnich Niemczech, 01 lutego 1940 roku został przeniesiony do Wielbarka, dzielnicy Marienburga, istniał tam niemal pięć lat do 23 stycznia 1945 roku.
Początkowo większość jeńców stanowili Polacy, ale ze względu na zapotrzebowanie na tanią siłę roboczą w głębi Rzeszy, a także ze względów bezpieczeństwa, zaczęto ich wysyłać na zachód. Miejsce Polaków zaczęli zajmować jeńcy brytyjscy, belgijscy i francuscy, następnie sowieccy, serbscy (od 1942) oraz włoscy (od 1943). Ich liczebność wahała się o 14 tysięcy w 1940 roku do 30 tysięcy w 1944 roku.
Po pracach związanych z budową infrastruktury, pod koniec 1940 roku rozkwitło życie kulturalne, edukacyjne, religijne i oczywiście sportowe. Jeńcy posiadali własną biblioteczkę z czytelnią, orkiestry i zespoły muzyczne, wystawiali sztuki teatralne, organizowali zawody sportowe gdzie szczególną popularnością cieszyły się mecze piłki nożnej oraz rugby. Wydawali także własną prasę obozową „Willenberg Echo” (angielskojęzyczne 1941-1945) i „Presence” (francuskojęzyczne 1941-1943) skąd pochodzi większość informacji o sportowym życiu w Stalagu XX B. Najwięcej numerów ukazało się w 1943 roku, stąd prawie wszystkie informacje o rozgrywkach rugby pochodzą z tego roku. Ze sprzętem sportowym nie było większego problemu, tylko w latach 1942-1943 YMCA dostarczyła do Stalagu XX B 60 skrzyń z rzeczonym sprzętem, w skład którego wchodziły m.in. piłki do rugby.
W rzeczonym 1943 roku jeńcy francuscy stworzyli w obozie grupę sportową “Le Groupe Sportif de Willenberg”, która miała zachęcać wszystkich do zajęć sportowych. Utworzono kilka sekcji, w tym rugby, która z kolei utworzyła dwie drużyny Blancs i Kakis co tłumaczy się jako Biali i Pomarańczowi (kaki czyli persymona to owoc koloru pomarańczowego). Na przełomie kwietnia i maja drużyny rozegrały trzy spotkania:
18.04.1943, Blancs v Kakis 6:5
25.04.1943, Blancs v Kakis 11:8
02.05.1943, Kakis v Blancs 3:0
Z kolei 08.08.1943 odbył się turniej sportów drużynowych, w siatkówce, koszykówce i rugby, kontynuowano kolorowe nazwy drużyn, Les Blancs (Biali) pokonał Les Bleus (Niebiescy) 5:3.
Rozgrywane były też mecze międzynarodowe, Francuzi i Belgowie połączyli swoje siły i potrafili pokonać Brytyjczyków w kilku meczach, których wyniki się nie zachowały. Część strażników stalagu stała się zapalonymi kibicami, dochodziło do tego, że każdego nowego jeńca pytano, czy umie grać w piłkę nożną lub rugby. Jeżeli odpowiedział twierdząco i pokazał co potrafi miał gwarancję, że bez swojej zgody nie wyślą go do pracy poza stalagiem.
W piłce nożnej zorganizowano obozową ligę, odbywały się także zawody o puchar obozu. W rugby nie było tylu zawodników żeby stworzyć regularne rozgrywki ograniczono się więc do treningów i meczów towarzyskich. Mniejszą ilość rozgrywek sekcja rugby rekompensowała sobie startami w innych dyscyplinach sportowych co pokazuje wszechstronność rugbistów. Wymienię kilka z takich akcji opisanych w prasie obozowej.
Podczas imprezy lekkoatletycznej 16.05.1943 zorganizowano m.in. zawody sztafet (5/4/3/2×100), w których z czasem 4,39 minut zwyciężyła sekcja rugby przed obozem Nogat oraz sekcjami lekkoatletyczną, koszykówki i piłkarską Willenberg. Były nawet nagrody dla zwycięzców, które ufundowały francuskie władze obozowe. Z kolei 22.08.1943 zorganizowano mistrzostwa obozu w lekkoatletyce. W sztafecie 4×100 m najlepsza była sekcja rugby z wynikiem 56,6 s, przed lekkoatletami i drużyną z obozu Nogat.
W lipcu 1943 roku utworzono sekcję pływacką, wykorzystywała ona obozowy zbiornik przeciwpożarowy o długości 23 metrów. Pierwszym zawodom towarzyszyła muzyka, cieszyły się dużym zainteresowaniem zawodników i kibiców, rozegrano szereg wyścigów wśród nich pojedynki sztafet. Najlepszą sztafetę na dystansie 4×23 metry wystawiła sekcja rugby, która wyprzedziła sekcje lekkoatletyczną, piłki nożnej, szermierki i sztafetę weteranów.
Stalag XX B zakończył działalność nagle, 23.01.1945 jeńcy zostali ewakuowani w kierunku zachodnim, mieli dotrzeć do Fahrbinde, dla większości z nich to właśnie ewakuacja nazwana „marszem śmierci” była najbardziej tragicznym doświadczeniem w całym okresie niewoli. Marsz trwał trzy i pół miesiąca, żołnierze pokonali dystans ponad tysiąca kilometrów zanim zostali wyzwoleni przez wojska alianckie.
Zdjęcie: ICRC Audiovisual Archives
