Łotewskie rugby, tak jak i w przypadku innych państw postradzieckich, ma korzenie w latach powojennych – pierwsze zawody rugbowe rozegrano tutaj w 1960 staraniem pioniera tego sportu w Rydze, skierowanego tu do pracy z Moskwy Vladimirsa Martinsonsa. On założył wówczas pierwszą drużynę, WEF Ryga. W latach 60. i 70. powstawały kolejne, spośród których większe znaczenie miały założona w 1964 PWZ Ryga, Baltica Ryga z 1969 (funkcjonująca kilka lat) oraz powstała w 1971 RAF Jegława (początkowo pod nazwą Metalist, kilkakrotnie zresztą potem zmienianą). Drużyny te uczestniczyły w rozgrywkach ogólnoradzieckich, ale bez większych sukcesów (zwykle na niższych poziomach) oraz od 1968 rywalizowały o mistrzostwo Łotewskiej SRR. Tylko dwóm drużynom udało się tę ostatnią rywalizację wygrywać – od 1968 do 1975 nieprzerwanie zwyciężała REF Ryga, natomiast od 1976 do 1990 tytuły zgarniała RAF Jegława. Z niższych stopni podium bardzo rzadko schodziła PWZ Ryga, która ostatni swój medal zdobyła w 1986, a w latach 80. kilkakrotnie medale zdobywała Cukurfabrika z Jegławy.
Oczywiście, w tych czasach nie mogło być mowy o reprezentacji narodowej. Ta powstała po odzyskaniu niepodległości, po którym nastąpiło błyskawiczne przystąpienie federacji łotewskiej do IRB w 1991 (ponoć szybkie przyjęcie do organizacji miało być wynikiem szczęśliwego splotu okoliczności związanego z pobytem organizatorów łotewskiego rugby na odbywającym się wówczas Pucharze Świata).
W 1993 organizowano Puchar Świata w Rugby 7, którego jednym z uczestników miała być Rosja jako następca Związku Radzieckiego. Łotysze zaprotestowali, wskutek czego IRB postanowiło zorganizować turniej kwalifikacyjny dla drużyn z obszaru byłego ZSRR – i w Moskwie sensacyjnie wygrali Łotysze. W Edynburgu zajęli ostatecznie ostatnie miejsce, ale przeżyli fantastyczną przygodę (m.in. w meczu otwarcia grali z Fidżyjczykami). Pierwszy oficjalny mecz międzynarodowy w piętnastkach zagrali też w tym okresie – latem 1992 przegrali z Gruzją 3:28. W ubiegłym sezonie występowali w REIC na poziomie Conference 1, ale rozegrali tylko dwa mecze (przegrany wysoko z Czechami i wygrany jednym punktem z Węgrami). Ten sezon zaczęli nieźle – wysokie wygrane z Finlandią i Norwegią, jednak bilans trochę zepsuł oddany walkowerem z braku funduszy wyjazd do Andory. Warto wspomnieć, że w tym sezonie drugi w historii mecz rozegrała piętnastkowa reprezentacja kobiet.
W niepodległej Łotwie początkowo dominację w rozgrywkach ligowych kontynuowała ekipa RAF z Jegławy. Za jej plecami pozostawali Miesnieks („Rzeźnicy”) z Rygi, którzy w 1997 zdobyli pierwsze mistrzostwo kraju i nie oddali go do 2002 (wtedy pod nazwą Stats). W kolejnych latach ze zmiennym szczęściem rywalizowali z drużyną Ādažu Čipsi (czterokrotny mistrz, ostatni raz w 2009 pod zmienioną nazwą Ovāls). W 2010 w rozgrywkach ligowych zadebiutowała Livonia z podryskiego Garkalne. Ta ekipa w 2013 sięgnęła po swój pierwszy tytuł mistrzowski i od tego czasu wymienia się na najwyższym stopniu mistrzostw z drużyną Miesnieki (która powróciła do tej nazwy i przeniosła się w międzyczasie do innej miejscowości pod Rygą, Ķekavy). W tym czasie Livonia zdobyła tytuł mistrzowski pięciokrotnie, natomiast Miesnieki – sześciokrotnie (w sumie, od pierwszego tytułu w 1997, ci ostatni uzbierali ich łącznie 15 i są najbardziej utytułowaną drużyną w rozgrywkach).
W ostatnich sezonach ligi uczestniczyło po pięć drużyn (od czasu wycofania w 2021 drużyny z Jūrmali). Format rozgrywek bywał zmienny. Wobec wzrostu popularności Baltic Top League, w której biorą udział dwie najlepsze drużyny w ligi, w ubiegłym roku rozgrywki mistrzowskie skrócono i rozegrano je w całości wiosną (skończyły się finałem pod koniec czerwca). W finale Miesnieki pokonali Livonię 21:13, zachowując kolejność z poprzedniego sezonu (gdy finału rozgrywek nie było, a o mistrzostwie rozstrzygała ligowa tabela). Uczestnicy rozgrywek (poza wymienionymi – RK Fēnikss, Lāči/Mūkusalas BC i RK EŽI) w większości pochodzą z Rygi lub miejscowości położonej wokół niej, a tylko jedna ekipa (Fēnikss) pochodzi z północy kraju.
W latach 1998–2015 najlepsze łotewskie drużyny miały szansę uczestnictwa w rozgrywkach Baltic Cup – i od początku grały w nich znaczącą rolę. Już w pierwszym sezonie na podium znalazły się drużyny KvadraPak z Rygi (ówczesna nazwa ekipy Miesnieki) i Ādažu Čipsi (później pod nazwą Ovāls). Już w 1999 KvadraPak triumfowała w rozgrywkach. Łotysze nie schodzili z podium, a liczba ich drużyn się powiększała. W 2003 i 2004 znów mieliśmy łotewskich zwycięzców (najpierw Ādažu Čipsi, a w 2005 Stats – kolejna nazwa Miesnieki), a w 2005 Ovāls ulegli w finale naszemu Folcowi AZS Warszawa. W 2006 rozgrywki miały już trzy poziomy, a wśród 14 drużyn z Polski, Litwy, Rosji i Łotwy tych ostatnich było aż 5. Pierwszy raz na podium łotewskiej drużyny nie było w 2008 i od tego czasu już tylko Miesnieki dwukrotnie sięgało po medale.
Obecnie na polu klubowym Łotysze blisko współpracują z Litwinami. Pierwszą łotewską drużyną dopuszczoną do udziału w mistrzostwach Litwy byli Stats w 2007. Uczestniczyli w nich do 2011, a w międzyczasie dwukrotnie sięgnęli po brązowe medale (w 2008 i 2009). Wrócili po przerwie, w 2014, pod nazwą Miesnieki Ķekava – i uczestniczą w nich do dziś. W pierwszych trzech sezonach po powrocie sięgali po brązowe medale, a powtórzyli ten sukces w 2019. W tym samym roku grono uczestników Baltic Top League (nazywanej tak od 2015) powiększyła druga łotewska drużyna, Livonia Garkalne. To ona póki co sięgnęła po największy sukces Łotyszy w litewskiej lidze – w 2022 została jej wicemistrzem. W ostatnim sezonie Livonia była druga w sezonie zasadniczym, ale w fazie play-off przegrała oba swoje mecze i skończyła rywalizację na czwartym miejscu (Miesnieki zaś były piąte).
W obu drużynach z Baltic Top League gra większość reprezentantów kraju. Pozostałe łotewskie drużyny (a także rezerwy Livonii) uczestniczyły w uruchomionych w ubiegłym roku rozgrywkach Baltic Rugby Championship, stanowiących przekształcony drugi poziom ligowy z Litwy. Rozgrywki te zorganizowano w drugim półroczu, podczas rozgrywek Baltic Top League. Wzięło w nich osiem drużyn, po cztery z Litwy i Łotwy. Górą byli Litwini, którzy zajęli wszystkie cztery miejsca w półfinałach (w finale kłajpedzcy Kuršiai pokonali rezerwy szawelskiego Baltrexu).
Grzegorz Bednarczyk
Więcej informacji o rugby w kraju i na świecie przeczytasz na moim blogu „W szponach rugby” [kliknij]
