Rugbiści w Powstaniu Warszawskim to nie jest precyzyjne określenie, w 1944 roku nikt w rugby w Polsce nie grał (wyjątkiem żołnierze aliantów w oflagach, ale to inna historia). Możemy więc mówić albo o byłych zawodnikach i działaczach czy trenerach z lat 1921-1937 lub o graczach czy działaczach debiutujących po 1955 roku w PRL. Tak czy inaczej z okazji 80 rocznicy Powstania Warszawskiego przedstawiam wybrane (było ich znacznie, znacznie więcej) dziewięć biogramów rugbistów uczestniczących w tym niepodległościowym zrywie.
CHRAPOWICKI Tadeusz, ur. 10.03.1903 w Warszawie, zm. 06.01.1984 w Warszawie. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Zawodnik Orła Białego Warszawa (1921-1928, uczestnik pierwszego oficjalnego meczu polskiej drużyny rozegranego we Lwowie), reprezentacji Polski (1924, 2 mecze), reprezentacji Warszawy (1924-1925). Pierwszy trener Louis Amblard. Członek Warszawskiego Okręgowego Komitetu Rugby (1928), Komisji Organizacyjnej Polskiego Związku Rugby (1928-1930). Sekretarz Orła Białego (1924-1928). Prezes Polskiego Związku Gier Sportowych (1928-1930), wiceprezes (1930-1932), prezes Warszawskiego Okręgowego Związku Gier Sportowych (1926-1929). Autor artykułów o rugby w prasie międzywojennej. Wybitny polski pediatra, profesor zwyczajny, naukowiec, autor licznych publikacji, nauczyciel i wykładowca. Żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego.
CZYŻEWSKI Stefan, ur. 17.01.1901 w Wandowie, powiat Radom, zginął 08.08.1944 w Powstaniu Warszawskim. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Zawodnik Orła Białego Warszawa (1922-1928, uczestnik pierwszego oficjalnego meczu polskiej drużyny rozegranego we Lwowie), reprezentacji Polski (1924, 2 mecze), reprezentacji Warszawy (1924-1925). Pierwsi trenerzy Louis Amblard i Jerzy Rotwand. Uczestnik wojny obronnej (1939).
JAROCIŃSKI Kazimierz, ur. 04.03.1901 w Łodzi, zginął 18.01.1945 w Zakopanem zastrzelony przez Niemców u wylotu Doliny Kościeliskiej. Zawodnik Łódzkiego Klubu Sportowego (1926). Pierwszy trener Jerzy Sobociński. Taternik, członek Klubu Wysokogórskiego. Uczestnik Wojny Obronnej (1939), aresztowany po Powstaniu Warszawskim zbiegł z transportu pod Piotrkowem.
KARPIŃSKI Andrzej, ur. 09.10.1923 w Mławie. Absolwent Uniwersytetu Łódzkiego. Dziennikarz tygodnika „Sportowiec”. Inicjator (z Wojciechem Giełżyńskim) odrodzenia rugby w powojennej Polsce. Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Rugby (1955-1956), Przewodniczący Komisji Organizacyjnej Sekcji Rugby Głównego Komitetu Kultury Fizycznej (1956), Przewodniczący Komisji Organizacyjno - Propagandowej Sekcji Rugby Głównego Komitetu Kultury Fizycznej (1956-1957). Delegat na Zjazd Założycielski Polskiego Związku Rugby (1957). Sekretarz Generalny PZR (1967-1968), Przewodniczący Referatu Propagandy (1966-1968), członek (1965-1966). Członek Komisji Technicznej FIRA (1967-1968). W 1968 roku złożył rezygnację w wyniku zarzutów władz sportowych i odmowy wydania paszportu. Po otrzymaniu dokumentu „poradzono” mu wyjazd z kraju, wyemigrował do Francji. W czasie wojny żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, ciężko ranny w Powstaniu Warszawskim, następnie jeniec wojenny.
KRAMER Franciszek, ur. 17.09.1902 w Warszawie, zm. 18.12.1995 w Otwocku. Absolwent Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie. Zawodnik Orła Białego Warszawa (1921-1927, uczestnik pierwszego oficjalnego meczu polskiej drużyny rozegranego we Lwowie), Pierwszego Pułku Artylerii Przeciwlotniczej Warszawa (1923-1926), reprezentacji Polski (1924, 2 mecze), reprezentacji Warszawy (1925). Pierwszy trener Louis Amblard. Sekretarz Orła Białego (1921-1924), skarbnik (1924-1927). Trener Pierwszego Pułku Artylerii Przeciwlotniczej Warszawa (1924-1926). Podchorąży WP, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej (1920), w czasie okupacji w Straży Obywatelskiej, produkował też komponenty chemiczne do produkcji materiałów wybuchowych.
MANIEWSKI Jerzy, ur. 22.12.1909 w Łowiczu, zm. 05.08.1988 w Warszawie. Absolwent Akademii Sztuk Plastycznych w Warszawie. Zawodnik Orła Białego Warszawa (1923-1930). Pierwszy trener Jerzy Rotwand. Członek Sekcji Rugby StKKF (23.01-27.09.1957), Przewodniczący Wydziału Gier i Dyscypliny Zarządu Okręgowego w Warszawie (27.09.1957-15.01.1959). Sędzia (1956-1960). Kapral WP, uczestnik Wojny Obronnej (1939), po Powstaniu Warszawskim trafił do obozu Memmingen, po jego wyzwoleniu zakończył wojnę w armii Andersa.
OLĘDZKI Władysław, ur. 02.06.1892 w Warszawie, zginął 12.1944 rozstrzelany przez Niemców, prawdopodobnie w Skierniewicach. Absolwent Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie. Współzałożyciel drużyn HKS Varsovia Warszawa (1924, razem z Kazimierzem Pędzichem) i Ursynowskie Seminarium Nauczycielskie Ursynów (1924, razem z Janem Lechowskim). Nauczyciel wychowania fizycznego w Ursynowskim Seminarium Nauczycielskim (1920-1929). Harcmistrz, żołnierz 5 Pułku Piechoty Legionów, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej (1920), członek Szarych Szeregów, po Powstaniu Warszawskim aresztowany.
WHITEHEAD Karol, ur. 13.06.1913 w Markach., zm. 19.08.1993 w Warszawie. Absolwent Wyższej Szkoły Handlowej w Grenoble. Zawodnik Aundel College (Anglia, 1930-1935). Członek Komisji Sportowej Komitetu Organizacyjnego Rugby (1955-1956), członek Komisji Organizacyjnej Sekcji Rugby Głównego Komitetu Kultury Fizycznej (1956), członek Rady Instruktorów Komisji Organizacyjno-Propagandowej Sekcji Rugby GKKF (1956-1957). Instruktor klubu (1956). Żołnierz Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej w Armii Łódź. W jego domu ukrywali się Cichociemni. W 1948 skazany na 4 lata więzienia i przepadek mienia na podstawie fałszywych zarzutów m.in. o szpiegostwo, pracował jako górnik w kopalni.
WOLAK Tadeusz, ur. 20.06.1922 w Tarażu (obecnie Ukraina), zm. 19.11.2020 w Warszawie. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego oraz Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. Członek Zarządu Polskiego Związku Rugby (1964-1966). Współzałożyciel sekcji rugby w klubie Avia Warszawa (1964). Uczestnik Wojny Obronnej, po Powstaniu Warszawskim w Wojsku Polskim (major WP, w armii do 1952). Dyrektor fabryki „Avia” w Warszawie (1961-1966).
Zdjęcie: Muzeum Powstania Warszawskiego
